طبیعت گرایی عرفانی و مفاهیم معنوی از نگاه یک کودک
ما در فرهنگی هستیم که نویسندگان و هنرمندان به آسانی کلمات مقدس را خرج می کنند، هر که با یک ریش سفید و عبا عارف می شود و با سجاده و تسبیح و کمی ساده انگاری فلسفی وارد عرش شده و با دیدن یک خواب صاحب کرامت و نتیجه چه شده را شما بهتر می دانید. اگر بخواهیم به لحاظ فنی تحلیلی بر این داستان داشته باشیم، حرف هایی زیادی می توان گفت که درباره لوکلزیو زیاد گفته و نوشته شده است که با یک جستجوی ساده در گوگل می توان به برخی از آنها دست یافت. بویژه که به نظر من این داستان را از لحاظ زاویه دید می توان به عنوان یک نمونه کلاسیک شناخت، دنیایی که در این داستان به تصویر کشیده می شود همگی از نگاه یک دختربچه است که لوکلزیو با ظرافت از آن برای بیان جزئی ترین نکات استفاده کرده است. اما چیزی که برای من به شخصه مهم بود نحوه به نمایش درآوردن مفاهیم معنوی و متعالی در بیانی کودکانه است بدون آنکه آن مفاهیم لوث شود. به همین دلیل دوست دارم که بیشتر بر این نکات تاکید کنم.
داستان در دل طبیعت در کنار یک مرداب و رودخانه جان می گیرد، در شهری که چون همان بوته ها و علفزارهای کنار مرداب، وحشی و بی قاعده روئیده، حتی نام ندارد، فقط لنگرگاه و در این لنگرگاه دخترکی یتیم به نام آلیا زندگی می کند که حتی نمی داند چه طور بازی کند، برق چشمان مردی خسته و فرسوده به نام مارتن یا مارتان او را می گیرد و می خواهد وارد دنیای او شود.روبروی او می نشیند تا برایش قصه بگوید. هزاران نام یکی از داستانهایی است که مارتن برای آلیا تعریف می کند، قصه دخترک یتیمی به نام شبدر که به روح طبیعت نفوذ می کند، از آن می آموزد و کلید سرزمین هزاران، سرزمین خوشبختی را بدست می آورد.اما این همه داستان نیست.داستان اصلی، روح رنجور و فرسوده مارتن است که از دنیای مدرن و بی رحمی های آن رمیده و با عزلت گزیدن در قلعه کوچک خویش متحول می شود و راهبر مردمش می گردد اما تمام این اتفاقات از دریچه نگاه آلیاست.
وقتی مارتن روزه می گیرد، آلیا فکر می کند که مارتن به همان جایی رفته که از آنجا آمده، با یک استدلال کودکانه و بیانی روشن لوکلزیو به ما می فهماند که آنکه روزه گرفته پیش خداست، یعنی همان جایی که سرمنشا و موطن ازلی همه انسانهاست. وقتی آخرین روزه مارتن طولانی می شود، آلیا می ترسد که مارتن بمیرد، اما مارتن نیرو گرفته و مصمم جلوی رودخانه ایستاده تا چون موسی که قومش را از میان آب رهانید، مردم را به آن طرف مرداب ببرد. مرگ این جهانی، زندگی دوباره و تولد یک مرد، همگی به یک سان مفهوم می یابند.
لوکلزیو را شهروند جهانی می نامند، فرانسوی الاصلی که در انگلیس بزرگ شده و سالها در آمریکا زندگی کرده، سالها به تحصیل عملی در میان اقوام سرخ پوست پرداخته.مارتن مشخصاً تعلق به هیچ دینی ندارد، آنچه هست وطنش همین مرداب، رودخانه، دریا و آسمان است، مادرش طبیعت است.با آن زندگی می کند آمده است که مژده بدهد که اگر مانند شبدر کوچولو با نداشته ها زندگی کنی، آنوقت به دنیای اطرافت بهتر می نگری، شاید زبان سوسک و ملخ را بشنوی و آنقدر از آنها یاد بگیری که کلید سرزمین هزاران یعنی همان بهشت را بدست بیاوری. فقر فرانچسکوی قدیس، شنیدن و یادگرفتن از طبیعت و در نهایت رسیدن به سرزمین موعود، در کنار کلمه عربی هزاران، گلچین زیبایی از استعاره های فرهنگی ادیان مختلف را فراهم آورده تا ما بفهمیم در زمانه ای قرار داریم که برای رسیدن به سرزمین هزاران نمی توان درها را به روی خود بست و بدون پیدا کردن راهی برای فهم دیگران گامی به جلو برداشت.
نام داستان هزاران است، آلیا به دنبال کسی می گردد تا او را به هزاران ببرد، فهمیده، دانسته، او بود که اولین بار نور چشمان مارتن را دید، آنقدر به آسمان خیره ماند تا گیج شد و حالا آنقدر گیجی حاصلش شده که بفهمد وطن آسمانی یعنی چه، اما هزاران، این سرزمین موعود کجاست؟ غایت این سعادت، زندگی در کنار پادشاه سرزمین هزاران است، پادشاه کیست؟ بلبلی است که می خواند، فقط زیبا می خواند، بلبل کسی نیست جز روح زنجیر شده ما که کر و کور مانده و دیگر قادر به خواندن نیست و حالا قرار است برود زیر چرخ بلودوزرهایی که می آیند لنگرگاه را نابود کنند و پس از انهدام لنگرگاه، همه مردم باید به شهری مدرن که خانه هایش چون واحد های آجری همه یکدستند بروند و اینجاست که مارتن به قول آلیا فقط با روزه گرفتن، بر می خیزد و می شورد، سرزمین موعود جایی با مکان خاصی نیست بلکه آنجاست که از چرخ های بولدوزر در امان مانده و انسان ساده و بی تکلف با سر منشا خود و هستی در ارتباط است. لوکلزیو نه تنها در این داستان که در دیگر داستانهایش نیز برخاسته تا علیه تمدن غربی بشورد و دریافت جایزه نوبلی که سخت و سفت اروپایی است بیانگر این است که پیامش را خیلی خوب رسانده است. امیدوارم که این جانب حقیر توانسته باشم در ترجمه این داستان حد متوسطی از منظور نویسنده را رسانده باشم.
درپایان از همه دوستانی که با تذکرات و پیشنهادات خود مرا در ویرایش داستان کمک نمودند به ویژه دکتر محمود دهقانی که قسمتهایی از داستان را دقیق ویرایش نمودند کمال تشکر را دارم.
پی نوشت ها:
